دنیای مواد مخدر،محرک و روانگردانها همواره در حال تغییر است و با ظهور ترکیبات شیمیایی نوظهور، تعاریف و دستهبندیهای سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای امروز نیستند. شناخت دقیق دستهبندی جدید مواد مخدر نه تنها برای متخصصان درمان و مراجع قانونی، بلکه برای افزایش آگاهی عمومی و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی ضروری است. در این مقاله، با عبور از تعاریف قدیمی، به بررسی جامع و بهروز انواع مواد مخدر، محرکها و توهمزاها بر اساس آخرین استانداردهای علمی و قانونی میپردازیم تا تصویری شفاف از این تهدیدات نوین داشته باشیم.
این راهنما یک نمای کلی از دستهبندیهای اصلی مواد اعتیادآور در سال 2025 بر اساس تأثیرات آنها بر سیستم عصبی مرکزی ارائه میدهد. برای شروع، یکی از دستههای زیر را انتخاب کنید.
کندکنندهها
کندکنندههای سیستم عصبی مرکزی (CNS) موادی هستند که فعالیت مغز را کاهش میدهند. این مواد باعث ایجاد آرامش و خوابآلودگی میشوند و در دوزهای بالا میتوانند تنفس و ضربان قلب را به شدت کند کنند.
اثرات شایع این دسته:
- ایجاد آرامش و کاهش اضطراب
- کاهش هماهنگی عضلات
- کند شدن تنفس و ضربان قلب
- اختلال در قضاوت و حافظه
نمونه مواد در این دسته:
الکل
رایجترین ماده کندکننده که به طور گسترده مصرف میشود.
بنزودیازپینها
داروهای تجویزی مانند دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس) که برای اضطراب و بیخوابی استفاده میشوند.
باربیتوراتها
داروهای قدیمیتر برای بیهوشی و درمان تشنج که پتانسیل سوءمصرف بالایی دارند.
داروهای خوابآور
مانند زولپیدم که برای درمان بیخوابی تجویز میشوند.
محرکها
محرکهای سیستم عصبی مرکزی موادی هستند که فعالیت مغز را افزایش میدهند. این مواد باعث افزایش هوشیاری، انرژی و تمرکز میشوند و میتوانند ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن را بالا ببرند.
اثرات شایع این دسته:
- افزایش انرژی و هوشیاری
- احساس سرخوشی و افزایش اعتماد به نفس
- کاهش اشتها
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
نمونه مواد در این دسته:
کوکائین
یک محرک قوی با اثر کوتاه مدت.
آمفتامینها
شامل داروهایی مانند ریتالین و آدرال که برای درمان ADHD استفاده میشوند و همچنین مواد غیرقانونی.
متآمفتامین (شیشه)
یک محرک بسیار قوی و اعتیادآور با اثرات طولانیمدت.
نیکوتین
موجود در تنباکو، یکی از اعتیادآورترین مواد محرک.
کافئین
محرک رایج موجود در قهوه، چای و نوشیدنیهای انرژیزا.
افیونها
مواد افیونی (اپیوئیدها) از گیاه خشخاش به دست میآیند یا به صورت مصنوعی ساخته میشوند. این مواد به گیرندههای افیونی در مغز متصل شده و باعث تسکین درد شدید و ایجاد حس سرخوشی میشوند. پتانسیل اعتیادآوری آنها بسیار بالا است.
اثرات شایع این دسته:
- تسکین شدید درد
- احساس سرخوشی (یوفوریا)
- خوابآلودگی و گیجی
- کند شدن شدید تنفس (ریسک اوردوز)
نمونه مواد در این دسته:
هروئین
یک ماده افیونی غیرقانونی و بسیار قوی.
تریاک
ماده طبیعی که از گیاه خشخاش استخراج میشود.
مورفین و کدئین
مواد افیونی طبیعی که در پزشکی برای تسکین درد استفاده میشوند.
داروهای تجویزی
مانند اکسیکدون، هیدروکودون و فنتانیل که مسکنهای بسیار قوی هستند.
متادون
برای درمان نگهدارنده اعتیاد به مواد افیونی استفاده میشود.
توهمزاها
مواد توهمزا یا روانگردان، درک فرد از واقعیت را به شدت تغییر میدهند. این مواد میتوانند باعث ایجاد توهمات دیداری، شنیداری و حسی شوند و افکار و احساسات را دگرگون کنند.
اثرات شایع این دسته:
- ایجاد توهمات دیداری و شنیداری
- تغییر در درک زمان و مکان
- تجربیات عرفانی یا ترسناک (سفر بد)
- افزایش ضربان قلب و دمای بدن
نمونه مواد در این دسته:
LSD (اسید)
یک توهمزای بسیار قوی با اثرات طولانی.
سیلوسایبین (قارچ جادویی)
ماده فعال در انواع خاصی از قارچها.
DMT
یک توهمزای قوی با اثرات شدید اما کوتاهمدت.
کتامین
یک داروی بیهوشی که در دوزهای پایین اثرات تجزیهای و توهمزا دارد.
MDMA (اکستازی)
دارای خواص محرک و توهمزای خفیف است.
کانابینوئیدها
این دسته شامل موادی است که از گیاه شاهدانه (Cannabis) به دست میآیند. ماده اصلی فعال در آن THC است که بر گیرندههای کانابینوئیدی در مغز تأثیر میگذارد. اثرات آن میتواند ترکیبی از کندکنندگی، تحریککنندگی و توهمزایی خفیف باشد.
اثرات شایع این دسته:
- احساس آرامش و سرخوشی
- تغییر در درک حسی و زمان
- افزایش اشتها
- اختلال در حافظه کوتاهمدت و تمرکز
نمونه مواد در این دسته:
ماریجوانا (گل)
برگ و گل خشک شده گیاه شاهدانه.
حشیش
صمغ فشرده شده گیاه شاهدانه با غلظت THC بالاتر.
روغن حشیش
عصاره بسیار غلیظ گیاه شاهدانه.
مواد استنشاقی
مواد استنشاقی شامل مواد شیمیایی فراری هستند که بخارات آنها از طریق بینی یا دهان استنشاق میشود. این مواد به سرعت بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذاشته و میتوانند آسیبهای جدی و دائمی به مغز، کبد و کلیهها وارد کنند.
اثرات شایع این دسته:
- سرخوشی کوتاهمدت و گیجی
- سردرد، تهوع و از دست دادن هماهنگی
- آسیب دائمی به مغز و اعضای داخلی
- ریسک مرگ ناگهانی به دلیل ایست قلبی
نمونه مواد در این دسته:
حلالها
مانند چسب، تینر، بنزین و مایع فندک.
آئروسلها
اسپریهای رنگ، دئودورانت و اسپری مو.
گازها
گازهای بیهوشی پزشکی (اتر، کلروفرم) و گاز فندک (بوتان).
نیتریتها
معروف به “پاپرز” که برای افزایش لذت جنسی استفاده میشوند.
نمودار روبرو یک نمای کلی و تقریبی از پتانسیل ایجاد وابستگی روانی یا جسمی در دستههای مختلف را نشان میدهد. مقادیر نسبی و برای مقاصد آموزشی هستند.
پادکست آموزشی با هوش مصنوعی
سلام واقعا تقسیم بندی مواد مخدر خیلی آموزنده بود نه تنها برای ما بلکه هر کسی تو جامعه پادکست تقسیم بندی مواد را گوش کنه با چشم باز حتی داروهای تجویزی دکتر را با دانش و آگاهی مصرف میکنند ممنون از شما بابت آموزش که جامع و کامل در اختیار ما میگذارید
سلام و عرض ادب
ممنون از مطالب مفید و ارزشمندتان
همینجوری که روز به روز مخدرهای گوناگون رو به افزایش هست
امیدوار هستیم انقدر دانش و آگاهی نسبت به ماده اعتیاد آور ارتقا داده بشه که خانوادها از اعتیاد خانمانسوز کمترین رنج رو متحمل بشن
سلام ودرود
سپاسگزارم از اطلاعات خیلی عالی سایت بخصوص پادکست که در مورد دسته بندی انواع مواد اعتیاد آور بود
واقعا در دنیای امروز داشتن این دانش و آگاهی ضروری است
واینکه چطور این مواد اعتیادآورو خطرناک در منزل ودسترس عموم قرار داره و ما از آن بی خبر بودیم
برای بنده این اطلاعات خیلی آموزنده و جالب بود
سلام و عرض ادب خدمت شما ای کاش اینگونه اطلاعات زمان مصرف به سرپرست خانواده میدانند
سلام وخداقوت به همه عزیزانی که مثل دست خدا بر روی زمین قرار گرفته که دست هم نوع خودرا بگیرن واز باتلاق تاریک و وحشتناااااااک اعتیاد نجات بدن
اطلاعات عالی و روشن کننده بود که حتی در خوردن داروی که دکتر میده با آگاهی مصرف داشته باشیم
سلام و احترام سپاس از اطلاع رسانی وآگاهی رسانی شما
زنده باد بسیار پر بار و آموزنده بود ، عالی هستید
خداقوت به همه دست اندرکاران جمعیت ققنوس متشکرم اطلاعات بسیار روان و ساده در اختیار ما گذاشته شده بسیار خوشحالم بابت آموزش زنده باد آگاهی زنده باد جمعیت ققنوس
سلام و درود خیلی اطلاعات خوبی بود،مچکر از شما بابت این پادکست زیبا و آموزنده🙏🏻🌱
سلام و عرض ادب خدمت همه دست اندر کاران جمعیت ققنوس و عزیزانی که به گردآوری و راه اندازی این بستر ارزشمند همت گزیدند.
واقعا عالی بود مطالب.
سلام تشکر میکنم از شما بابت تلاش برای کمک به آگاه و هوشیار شدن خانواده هایی که هیچ اطلاعاتی در مورد مواردی که هر روز با هاشون درگیرند و نمیدونن دلیلش چی میتونه باشه انشالله پایدار باشید و صدای شما به گوش همه برسه